Kolajen 101: Kolajenler Hakkında Bilmemiz Gereken Temel Bilgiler

Kolajen, vücudumuzda en çok bulunan doğal bir proteindir. Vücudumuzdaki tüm proteinlerin %75'i kolajenden oluşur. Kemiklerimiz, cildimiz, eklemlerimiz, doku ve organlarımızda kolajen bulunur. Bu bölgelerimizin sağlığı için kolajen oldukça önemli bir proteindir. Vücudumuz; kolajeni besinlerden aldığı amino asitlerden sentezleme yeteneğine sahiptir ancak zaman geçtikçe vücudumuz kolajen üretimi azalmaya başlar.

Kolajen Peptit Nedir?

Kolajen peptit; sığır, balık, tavuk gibi hayvanların bol kolajen içeren dokularından elde edilen saf protein parçacığıdır. Hayvanların kolajen yönünden zengin dokularındaki normal kolajenin hususi işlemlerden geçirilip enzimlerle hidrolize edilmiş haline kolajen peptit ismi verilir. Bu işlemde kolajen proteini, daha iyi emilim için parçalarına ayrıştırılmış olur. Elde edilen peptitlere bundan dolayı protein parçacıkları denir. Kolajen takviyeleri süratli emilim ve yüksek biyoyararlanım için peptit formda üretilir.

Peptit ve Kolajen Aynı Şeyler Mi?

Hayır, peptit ve kolajen iki değişik terimdir. Kolajen, vücuttaki en yaygın protein türüdür, peptit ise protein parçacıklarını anlatım eder. Başka bir deyişle, peptit, büyük bir protein molekülünün minik parçalara ayrılmış halidir. Diğer protein türleri de mesela WHEY, soya proteini, bezelye proteini vb., organik olarak peptit formunda olabilir.

Kolajen, uzun bir amino asit zincirinden meydana gelir. Bu zincir, 300`den fazla amino asitten oluşabilir. Bu büyük molekül hazım sistemimiz tarafınca kolayca parçalanamaz. Bu yüzden, piyasada olan kolajen besin takviyeleri hidrolize edilmiş peptit formda satılır. Hidrolize edilmiş kolajen peptitler, daha minik parçalara ayrılarak hazım sistemimiz tarafınca daha rahat emilebilir hale getirilir.

Hidrolize Kolajen Nedir? 

Hidrolize kolajen = kolajen hidrolizat = kolajen peptit üçü de eş anlamlı aynı ürünlerdir. Birçok değişik isimde kullanılması kafa karışıklığı oluştursa da aralarında ayrım bulunmaz. Bu kolajen türü peptit formdadır; yukarıda açıkladığımız şekilde rahat sindirilebilme ve düşük molekül ağırlığı özellikleri ile ön plana çıkar.

Kolajen Nereden Elde Edilir? Kaynakları Nelerdir?

Kolajen nereden elde edilir sorusuna özetlemek gerekirse, özel bir amino asit profiline sahip olan kolajen proteini takviye amacıyla üretilmek istendiğinde organik olarak hayvansal kaynaklardan yararlanılır. Yaygın olarak sığır, balık ve tavuk yan ürünlerinden (bağ doku, kıkırdak, deri vb.) elde edilmiş kolajen, muhtelif formlarda ve spesifik değerlerde üretilebilen bir proteindir. Balık, sığır, tavuk benzeri hayvanların kolajen yönünden varlıklı dokuları ayrıştırılır. Bu dokulardaki kolajen hususi işlemlerle ekstrakte edilip saflaştırılır. Saflaştırılan kolajen proteini özel enzimler sayeinde parçalanıp peptidlerine ayrılır. Bu işleme enzimatik hidrolize denir ve kolajen molekül ağırlığı bu sayede vücudumuz tarafınca kolayca sindirilebilir seviyeye indirilir; hidrolize kolajen peptidler elde edilir. Sıvı arasında bulunan kolajen peptidleri hususi kurutma makineleriyle kurutulup suda çözünebilir toz haline getirilir.

Kolajen Çeşitleri Nelerdir?

Tip 1 kolajen çoğu zaman cilt, saç, tırnak ve kemik sağlığını desteklemek için kullanılır. Yapılan bilimsel araştırmalara bakılırsa 8-12 hafta kullanıldığında olumlu yönde tesirleri gösterilmiştir. Balık yada sığır kaynaklı olmasından ziyade hidrolize edilmiş peptit formda takviye kullanılması daha önemlidir. TİP 1 kolajen molekülü eksikliğinde vücutta muhtelif esenlik sorunları meydana gelebilir. Bu nedenle gıdalardan yada takviyelerden ehil oranda protein katılımı öneri edilir.

Tip 2 Kolajen Nedir?

Tip 2 kolajenin vücudumuzda bulunmuş olduğu başlıca yerler kıkırdak doku ve eklemlerdir. Kıkırdak glikozaminoglikanlar (GAG`ler) da içeren naturel bir matristen (ekstraselüler-matriks) oluşan bir dokudur. Kolajen ise bu matrisin kuru maddede %60`ını meydana getiren temel yapısal moleküldür. Bu bölgedeki kolajenin ise %90-95`i Tip 2 formdadır.Özetle eklemlere esneklik, hareket yeteneği ve sağlamlık kazandıran kıkırdak yapısının mühim bir bölümü Tip 2 kolajenden oluşuyor.

Tip 3 Kolajen Nedir?

Tip 3, fibriler yapıda bir kolajen tipidir ve öteki birçoklarının aksine, tekli alfa zincirinden meydana gelir. Molekül yapısı Tip 1 kolajene fazlaca benzerdir. Özellikle ciltte ve aorta (atardamar) yapısında; çoğu zaman Tip1 kolajen ile bulunur.  Diğer bölgelerde mesela tendon ve kemiklerde, Tip 3 kolajenin Tip 1 kolajene olan payı fazlaca düşüktür. Yapılan son emek harcamalar Tip 3 kolajenin kıkırdaktaki toplam kolajen içeriğinin %10 kadarını temsil etmiş olduğu gösterilmiştir. Bazı Tip 3 kolejen fibrilleri, Tip 2 kolajen ile çapraz bağlarla birbirine bağlıdır. Başta cildin, birtakım iç organların ve damarların hücre dışı matrisinin temel bileşenidir. Homotrimer ve tekli α (alfa) zincir yapıdadır. Şu üç amino asit yönünden zengindir: Hidroksiprolin, Prolin ve Glisin. Fibroblastlar (bilhassa deri yapısındaki kolajen üretiminden görevli hücreler) tarafınca sentezlenirler. Yumuşak dokularda en bolca bulunan ikinci kolajen tipidir.

Tip 5 ve Tip 10 Kolajen Nedir? 

Tip 5 kolajen, cildin, korneanın, eklemlerin ve birtakım organların yapısında bulunan lif benzeri bir kolajendir. Tip 5 kolajen, kemik ve kasların, karaciğerin, akciğerlerin ve plasentanın yapısında da bulunur. Tip 5 kolajen hem de fibriler meydana getiren kolajen olarak malum Grup 1 kolajeninin bir üyesidir. Tip 5 kolajen, kemik ve kasların, karaciğerin, akciğerlerin ve plasentanın yapısında da bulunur.

Genel olarak, Tip 10 kolajen ağ meydana getiren kolajen olarak tanımlanır. Kolajen Tip 10 tipik olarak düzgüsel eklem kıkırdağında bulunan bir proteindir. Ayrıca Tip 10 kolajen kemiklerde de bulunur. Tip 10 kolajen, yukarıda belirttiğimiz benzer biçimde eklem kıkırdağında ve kemiklerde bulunmuş olduğu için bu bölgelerin sağlıklı yapısı için varlığı ehemmiyet arz eder.

Yumurta kabuğu zarı (yumurtayı haşladığınızda etrafındaki soyulan ince zar) Tip 5 ve Tip 10 kolajen içerir. Haşlanmış yumurtayı yerken bu zarın soyulmadan yenmesi uzmanlarca önerilir. 

Çünkü vücudumuz, değişik kolajen tiplerini kullanarak gereksinim duyan kolajen tipini sentezleyebilme kabiliyetine sahiptir. Yani siz örneğin Tip 1 kolajen takviyesi aldığınızda vücudunuz bunu gereksinim duyan tiplere dönüştürebilir. Kolajen metabolizmasında glikozilasyon denen bu süreçte pro-collagen parçacıklarındaki amino asitler modifiye edilerek değişik kolajen tiplerine dönüşüm sağlanabilir.